Hitteberoerte is een sluipmoordenaar

Afgelopen weekend was er veel te doen om het niet laten starten van de laatste twee groepen bij de Dam tot Damloop. Een greep uit de reacties: Zo warm was het toch helemaal niet? Ik loop ook gewoon als het 30 graden is en dat krijg je als mensen ongetraind mee gaan doen. Waarom is 23 graden in september tijdens een wedstrijd toch anders en risicovoller dan als je zelf 16 km loopt met 30 graden?

Ik heb negen jaar geleden zelf een hitteberoerte gehad onder vrijwel dezelfde omstandigheden als dit jaar bij de Dam tot Damloop, maar dan bij de Singelloop in Enschede. Ook in september en toen liep ik zelfs maar 8 km. Net als bij de Dam tot Damloop is de Singelloop in het stedelijke gebied, waardoor het asfalt na de zomerperiode zorgt voor extra hitte, ook als het maar 23 graden is. Dit zorgt ervoor dat de gevoelstemperatuur vele malen hoger is, zeker als het benauwd is en de luchtvochtigheid hoog.

Hitteberoerte legt alarmbellen lichaam stil

Tel daar de wedstrijddruk bij op die je jezelf onbewust toch oplegt en de drukte bij de start, waardoor je in gaat halen en niet meer lekker je eigen tempo loopt. Het verraderlijke van een hitteberoerte is dat je lichaam de warmte niet goed kwijt kan en over de kook raakt. Hierdoor ontstaat in korte tijd een enorm vochttekort en dit leidt ertoe dat ook je hersenen niet meer goed functioneren en je ook niet meer aanvoelt dat je te veel van je lichaam vraagt en moet stoppen.

Stollen eiwitten onomkeerbaar proces

Het gevaar van een hitteberoerte zit hem in het feit dat je temperatuur zo ver oploopt dat je eiwitten gaan stollen en dat levert onherstelbare schade in het lichaam op. Dat stollen is vergelijkbaar met het bakken van een ei en is onomkeerbaar, waardoor mensen die niet snel genoeg afkoelen uiteindelijk overlijden. Dat het fataal kan aflopen, vertelt Joost Fonville uit Hilversum aan Hart van Nederland. Hij verloor tien jaar geleden zijn 24-jarige zoon Arthur vanwege een hitteberoerte tijdens de Dam tot Damloop. Toen zijn zoon na zestien kilometer over de finish kwam, ging het helemaal mis. "Hij is onwel geworden en naar een tent gebracht. Daar kwamen ze erachter dat zijn temperatuur 42,5 graden was", vertelt vader Joost. "Ze probeerden hem nog te behandelen, maar hadden bijna geen koelmogelijkheden." Uiteindelijk overleed zijn 24-jarige zoon aan de hitteberoerte. Joost: "Het was een fitte jongen, maar hij wist volgens mij niks van het gevaar van de oververhittingsverschijnselen."

Lichaam voelt juist ijskoud aan

Ook bij mij was het niet direct duidelijk dat het om een hitteberoerte ging. De EHBO dacht in eerste instantie dat ik in shock was, omdat ik ijskoud aanvoelde. In plaats van mijn temperatuur te meten hebben ze me zelfs nog onder een warmtedeken gelegd. Achteraf denk ik dat de psychose waar ik in terecht kwam door het vochttekort in mijn hersenen, mijn redding is geweest. Ze hebben me uiteindelijk plat moeten spuiten en alsnog met een ambulance naar het ziekenhuis ben gebracht. In het ziekenhuis hebben ze me direct onder natte handdoeken gelegd. Mijn nieren functioneerden al niet meer en heb de hele nacht aan het infuus gelegen om mijn vochttekort te herstellen.

Niet aangeboren hersenletsel

Dat een hitteberoerte ook als je het overleefd hebt, nog jarenlange gevolgen kan hebben als de nazorg niet voldoende is, blijkt uit het verhaal van Nathan de Jong in het AD. Ook hij kreeg een hitteberoerte onder soortgelijke omstandigheden tijdens de triatlon in Holten: 18 graden en maar 5 km. Nathan: “Ik was een fitte, getrainde sportkerel. Zaalvoetbalde veel, deed aan judo en liep driemaal per week hard. Ik moest in de triatlon 5 kilometer hardlopen, normaal gesproken een eitje voor mij. Maar een kilometer voor de finish ging het mis.”Mensen van de medische post hebben me uiteindelijk gered. Ze legden koude doeken over me heen en spoten met een tuinslang ijskoud water over me heen.” Daarna voelde hij zich naar eigen zeggen wat beter en mocht hij naar huis. Vanaf het moment dat hij thuiskwam na de triatlon ging het steeds slechter. Hij belandde in een hel met enorme hoofdpijn, doodmoe, geheugenverlies en concentratieproblemen. Hij kon niets meer en werd volledig afgekeurd met niet aangeboren hersenletsel. Pas na drie jaar krabbelt Nathan weer langzaam op en is hij blij als hij op 85 procent kan komen van de ‘Nathan voor de hitteberoerte’.

Je denkt dat het wel meevalt

“Een hitteberoerte is een sluipmoordenaar’’, zegt Coen Bongers, inspanningsfysioloog van het Radboudumc in Nijmegen in het AD. “De symptomen zijn bedrieglijk: je denkt al gauw dat je te weinig hebt gedronken of wat te hard van start bent gegaan tijdens een hardloopwedstrijd. Je denkt dat het wel meevalt, terwijl het om iets heel ernstigs gaat. Dat kan dodelijk aflopen, zo is helaas al meerdere malen gebleken.’’

Juiste nazorg essentieel

Door de verhalen van Arthur en Nathan besef ik me weer dat ik negen jaar geleden niet alleen aan de dood ben ontsnapt, maar dat ik ook ontzettend veel geluk heb gehad dat ik er verder helemaal niets aan over heb gehouden. Het net op tijd koelen en de hele nacht aan het infuus heeft daar een essentiële rol in gespeeld. Blijkbaar is je lichaam niet in staat om zelf je vochttekort weer aan te vullen, waardoor je lichaam ernstige schade oploopt. Zowel Joost, de vader van Arthur, Nathan en Coen Bongers zetten zich in om mensen te informeren en bewustzijn te creëren over de gevaren van een hitteberoerte, hoe je het zelf én als organisatie van hardloopwedstrijden kunt voorkomen en ook welke nazorg je nodig hebt om net als ik volledig te herstellen.

Gezondheid lopers voor organisatie op eerste plaats

Dat de organisatie van de Dam tot Damloop besloten heeft om de laatste twee groepen niet te laten starten, kan ik dan ook alleen maar toejuichen en ik weet zeker dat de inspanningen van zowel Joost, Nathan en Coen Bongers en zijn onderzoeksteam er aan bijgedragen hebben dat de organisatie deze verstandige beslissing heeft genomen en dat de kans groot was dat er zonder deze maatregelen wederom een of meerdere hitteberoerte slachtoffers te betreuren waren geweest.

Hitteberoerte voorkomen

Een hitteberoerte komt vaker voor tijdens warm weer, maar het kan ook voorkomen tijdens koelere omstandigheden. En: iedereen kan ermee te maken krijgen, dus ook jonge en goed getrainde atleten. Om een hitteberoerte te voorkomen, is het belangrijk dat je optimaal voorbereid bent (bron: Radboudumc):

  • Train in de aanloop naar je wedstrijd in de warmte, zodat je lichaam eraan went.
  • Drink genoeg voorafgaand aan én tijdens de race. Maak gebruik van drankposten langs het parcours.
  • Pas je gewenste tempo en eindtijd aan als het heel warm wordt, of als je niet fit bent of net ziek bent geweest.
  • Het is tijdens de wedstrijd vaak warmer dan je denkt. Draag daarom ademende kleding in lichte kleuren.
  • Zoek de schaduw op waar het kan, bijvoorbeeld tijdens de warming-up en doe het rustig aan met de warming-up.

Herken de signalen van een hitteberoerte

Toch kan het gebeuren dat je lichaamstemperatuur te hoog wordt. Let op de volgende signalen:

  • Het heel erg warm hebben tijdens de inspanning
  • Hoofdpijn
  • Duizeligheid, minder scherp zien
  • Coördinatieverlies, waardoor je moeite krijgt met lopen of gaat zwalken
  • Misselijkheid

Heb je hier last van? Ga langzamer lopen. Als het niet beter gaat, zoek dan een koele plek op en laat iemand EHBO waarschuwen. Let ook op elkaar. Zie je dat iemand moeite heeft, waarschuw de EHBO en zorg dat er iemand bij de loper blijft.