Leven, zorg en leefzorg: de maatschappij dat zijn wij

Vraag Sifan Hassan hoe zij het leven ziet en je leest het in haar ogen. Geen andere deelnemer maakte zoveel indruk bij de Olympische Spelen. De powervrouw veroverde ons met haar lef, benen en hart. We hebben de Sifan’s van deze wereld nodig om te registreren wat er gaande is in de samenleving. Om te beseffen dat het anders moet én kan. Waar een wil is, is een weg en die wil belichaamt Sifan. Met die sportvrouw in het achterhoofd besloot ik, de van oorsprong Sallandse Mia Nijland (62) samen met de Friese Pieter Zuidema (57) om onze gedeelde ‘wil en weg’ nu verder te brengen. We hebben allebei last van de neerwaartse spiraal in onze samenleving. We delen onze zorgen en de noodzaak van een positieve wending. Een beweging die mensen raakt en verbindt met een stralende lach. In de eindsprint tonen we hoe ‘zorg‘ hiervoor het vliegwiel kan zijn. We zijn gedrevener dan ooit. 

‘Sifan maakte iets los dat ons nu doet opstaan voor meer zorgzaamheid en leefkracht.’

Verschraald en armoe

‘Dat de samenleving verschraalt en dat we ons niet meer laten raken, die impasse, daar vragen we aandacht voor,’ aldus Mia, ‘met een wake-up call vanuit ons hart en Sifan in ons achterhoofd.’

Mensen zijn cynisch, onverschillig of gelaten. Comfort en gemak wijzen de weg, je weet wat je hebt en niet wat je krijgt.’

Maar we hebben ons plekje op aarde te leen, en dat nemen we niet serieus. We spelen de baas en dat is dom. Wij zijn klein en winnen het niet van natuurlijk oer. En die natuur slaat alarm maar we horen het niet, armoede rukt op en we voelen het niet. Voedselbanken groeien, maar gelijkheid neemt af. We maken ons druk maar negeren de waanzin.

Het is alsof we steeds minder open staan voor alles om ons heen. Systeemdenken verdringt onze eigenheid en we lijken het niet meer te merken. Aanslagen en oorlog, het hoort er gewoon bij. We praten over een derde wereldoorlog of het de gewoonste zaak van de wereld is. Ondertussen zitten we gevangen in ons eigen systeem van schijnveiligheid. De waarheid wordt geleefd met verstikkende regels. We bewegen in vrijheid, maar wel van links naar rechts. Gesetteld en gedreven, dwalen we steeds verder af, van onszelf en van elkaar.

Contrasten steeds groter

Economie en bureaucratie maken contrasten steeds groter. De goed boerende bovenlaag zit wel varend, aan het roer. De minder bedeelde onderlaag dobbert op drijfzand en slijk. Als je niet gemiddeld bent, doe je niet zomaar mee. Andere culturen, we houden er van tijdens vakanties. In je eigen achtertuin, is dat toch anders. Eenzaam zijn de mensen met een stempel, een beperking, handicap, ziekte, met een andere taal, huidskleur of afwijkende levenskeuzes. Zij watertrappelen en zwemmen met bandjes, maar zitten vooral aan de kant. Moeilijk te sorteren, komen ze terecht in hokjes die we steeds verder verfijnen en verfraaien. Veilig in je hok. Zolang het niet om mensen en hun leven gaat, maar om pionnen in het systeem, regeren boosheid en verzet. Toch dwalen we door, als kippen zonder kop. 

De tv is gevuld met een schijnwereld, bekende Nederlanders staan centraal. Nepwereld, nepnieuws, en wat moeten we nog geloven. Rotwereld, rotnieuws, de schaarste verbloemt overvloed en welvaart. We kopen maar door en we eten ons te pletter of juist niet. Met een groeiend verschil tussen arm en rijk, lijkt het probleem scherp geschetst, maar eigenlijk is het allemaal één grote armoe. Een goede zonnebril kan het daglicht niet meer verdragen en met een blik naar de toekomst, springen de tranen in je ogen. Dwalen we door tot de dood ons scheidt?

We moeten iets doen!

Dat we hier iets mee moeten is al lang helder, dat we elkaar daarbij nodig hebben ook. Als we niks doen, verdrinken we in ons eigen water en waar verdeeldheid de drijvende kracht is, wordt het water kil en koud. Die onderstroom is sterker dan ooit en als de stroom zijn gang gaat…, die kracht, daar zijn wij niks bij. 

Hoe dan?

Hoe houden we onze samenleving, de wereld en de aarde leefbaar? Hoe laten we mensen gewoon mens zijn. Niet alleen bij geboorte of dood, maar ook in de tijd ertussenin. Hoe kan ik jou nog raken en jij mij, de juiste snaar is immers geknapt. Hoe vangen we de vibe die onze zintuigen prikkelt en ons laat horen, zien en zwijgen. Een vibe die tegenstellingen kleiner en zacht maakt. Die laat voelen en inleven, ook als het ongemakkelijk is. Een vibe die leven laat leven in welzijn, vrede en liefde. 

Een nieuwe koers

Ja inderdaad, een andere koers is nodig. Een koers van ongelijk naar gelijk, van economie naar ecologie, van welvaart naar welzijn, van systeem naar leven en van gevangen naar vrij. Een nieuwe koers van zinloos naar zinvol, van onverschillig naar betrokken, van oppervlakkig naar diepgang, van gelaten naar gevoelig. We moeten bijsturen op leven en laten leven, op zorgzaamheid en leefkracht, op samen leven in eenheid en verscheidenheid. We moeten zo koersen dat oprechte aandacht telt en dat er ruimte wordt gevoeld, om onszelf en elkaar te raken. 

De initiatiefnemers

Ze hebben kennis van zaken, zijn positief ingesteld en bezitten allebei een goede dosis nuchterheid en humor. Ze zijn partners in crime als het gaat om hun visie op leven, op mens zijn en op de zorg waar ze beiden werkzaam zijn. Voor Mia (orthopedagoog) is dat inmiddels 40 jaar in o.a. de jeugdzorg, gehandicaptenzorg en ouderenzorg. Pieter (zorgcoach en leerkracht) werkte in het speciaal onderwijs en is coach in de zorg. Beiden werken ze samen in de Leefstijl poli plus *). Die samenwerking bracht hen dichter bij elkaar. Mia’s visie en ervaring, Pieter als collega, maar ook als vader van een zorgintensieve dochter, het leidt tot boeiende gesprekken en inzichten. De combinatie van leven en zorg, ze filosoferen er regelmatig over. Dat leven en zorg niet zonder elkaar kunnen, daar komen ze steeds weer op uit. Het klinkt ook logisch maar we zorgen steeds meer los van het echte leven en we leven steeds meer zonder echte zorg voor elkaar. In onze regel- en systeemdrift verliezen we die zorg uit het oog, en dat verschraalt ons leven.

*) Leefstijl poli plus is een meerdaags, holistisch en preventief screeningsaanbod voor kinderen en jongeren met een zorgvraag. Niet hun beperking of problemen staan centraal maar hun leefstijl en (gezins)leven. Een kansrijk toekomstperspectief geeft kind en gezin, lucht, ruimte en handvatten voor hun leven op korte en langere termijn ( www.leefstijlpoliplus.nl). 

De betekenis van zorg

‘Zorg’ heeft van oorsprong een positieve duiding; zorg dragen voor de ander, er voor de ander zijn, op welke manier dan ook. Mensen hebben een innerlijke behoefte om te zorgen voor iets of iemand en ook om zorg te krijgen als dat nodig is. We zijn gelukkig als we kunnen zorgen, als we in het leven door geliefden als zorgzaam worden gezien (Berger, 2022). Zorg is voorwaarde en van waarde voor alle betrokkenen, als gelijkwaardigheid vertrekpunt is. Zorg is daarmee ook veel meer dan een noodzakelijk kwaad, dat mij afhankelijk maakt van jou. Zorgen gaat de hele dag door en leidt ons vanzelfsprekend, door het leven. 

In algemene spreektaal en publiciteit wordt het woord ‘zorg’ inmiddels vaak verengd tot ‘de zorg’, ons zorgsysteem. De ambitie in ‘zorg en gezondheid’, leidde tot de veel gebruikte leus: ‘Van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag’ en ‘Van zorgen voor naar zorgen dat.’ Dit systeemdenken overruled zorg in ons dagelijkse leven. Onze zorgbehoefte sneeuwt onder en we verbannen echte zorg, in een tijd waarin we het zo hard nodig hebben. 

Zou dit kunnen verklaren waarom mensen cynisch en gelaten zijn of dat onverschilligheid zich van hen meester maakt? In elk geval moeten we dit aanpakken om verdere verschraling te voorkomen. 

Leven en zorg horen bij elkaar. Zorg geven, doet leven. Zonder zorg voor onszelf, voor elkaar en de natuur, kunnen we niet floreren, is er geen zingeving en is er geen leven.

De nieuwe zorgkoers

We moeten zorg dus niet langer verengen tot ‘de zorg’, het systeem, en al helemaal niet verbannen uit ons leven. We moeten het koesteren, want er is nood aan echte zorg voor onszelf, voor elkaar en voor de natuur. Als wij willen leven in welzijn, moeten we van ramkoers naar zorgkoers, de koers die ons kan redden met zorg in de hoofdrol. Zorg, die diep van binnen bij iedereen aanwezig is. Je hoeft het alleen maar aan te boren. Zorg biedt kans om het tij te keren op een laag die ons treft vanbinnen. Als je een werkend hart hebt hoef je die alleen maar open te zetten. 

Onze wil en weg

Laten we samen die beweging op gang brengen, met zorg als vliegwiel voor verandering. Niet van bovenaf, maar van onderop, want de maatschappij dat zijn wij. Hoezeer de politiek ook aan zet is, hier hebben we elkaar als burgers nodig. We beogen geen Sifan euforie maar laten ons graag door haar inspireren. Sifan laat ons weten dat vechten meer zoden aan de dijk zet dan vluchten of bevriezen. Met dien verstande dat het een vredelievend gevecht is. Zij heeft ons geraakt en zo kunnen wij elkaar weer raken. En als je geraakt wordt, zit je op het goede spoor. ‘Imagine all the people.’ 

Leefzorg 

Leven en zorg ze horen bij elkaar. Zorg voor jezelf (floreren), voor elkaar (zingeving) en voor de natuur (leven). Daarom voegen wij de woorden ‘leven’ en ‘zorg’ samen. Het startschot voor de geboorte van het nieuwe woord: leefzorg. We markeren ‘leefzorg’ als belangeloze zorg voor kwaliteit van leven. Met leefzorg als kompas, zien wij een mooie kans om de verandering concreet in gang te zetten.  

Van leefzorg naar leefkracht

Leefzorg zit in iedereen. Leefzorg kan iedereen geven en ook ontvangen want leefzorg maakt geen onderscheid tussen mensen. Leefzorg is altijd gelijkwaardig en het helpt om de kern in onszelf en elkaar, te omarmen. Rollen maken plaats voor mensen zoals jij en ik. Ambities krijgen een andere kleur en het leven verrijkt als vanzelf, door oprechte aandacht, zorgzaamheid en leefkracht. Onze leefwereld staat centraal en systeemdenken verdwijnt naar de achtergrond. Met een positieve vibe positioneren we belangeloze zorg die wederzijds en wederkerig is. Een mooi vetrekpunt voor de verdere toekomst samen.

Een gedeelde wil en weg

Leven is samen leven, elkaar raken en verbinden met een stralende lach. Maak tijd vrij voor leefzorg in je dagelijkse leven; je gezin, in de buurt, bij vrienden, op school, sportclub en je werk. Heb daarbij zorg voor jezelf, voor elkaar en voor de natuur. Praat erover, oefen samen en laat je raken. Door hier bewust mee bezig te gaan, dragen we van binnenuit bij aan kwaliteit van leven voor onszelf en de mensen in onze omgeving. Zorgzaamheid en leefkracht komen dan, vanzelf tot leven.

Mijn volgende blog gaat over leefzorg in de zorg.