Extended Spectrum Beta-Lactamase

Wat is Extended Spectrum Beta-Lactamase?

ESBL (Extended Spectrum Bèta-Lactamase),  is een verzamelnaam voor een groep enzymen die door bacteriën gemaakt worden . Deze enzymen zijn in staat de antibioticagroepen cefalosporine en penicilline te hydrolyseren, waardoor deze onwerkzaam worden. Als een patiënt de bacterie in de bloedbaan krijgt, zijn de mogelijkheden om infecties antibiotisch te bestrijden beperkt. In een deel van de gevallen zijn zelfs alle antibiotica onwerkzaam.

ESBL-vormende bacteriën zijn vertegenwoordigers van facultatieve darmbacteriën, die deel uitmaken van de normale darmflora.  De voornaamste zijn: Escherichia coli en Klebsiella pneumoniae.  ESBL-vormende bacteriën zijn ziekenhuisbacteriën, komen als dragerschap ook buiten het ziekenhuis voor en worden ingedeeld bij de Bijzonder Resistente Micro-Organismen.

Toename ESBL-vormende bacteriën

Sinds de jaren tachtig neemt het aantal ESBL-vormende bacteriën toe. Enerzijds is dit te verklaren door een verbetering van de diagnostische technieken binnen het microbiologisch laboratorium. Anderzijds is er, vooral door antibioticagebruik, wereldwijd sprake van een reële toename.

Het aantonen van ESBL in het laboratorium is lastig op een fenotypische resistentiebepaling van bacteriestammen die uit sputum, urine en ontlasting worden gekweekt. Resistentie tegen een antibioticum betekent echter niet dat de bacterie een ESBL-vormende bacterie is. Onderzoek naar het gen dat deze enzymen produceert zal moeten uitwijzen of het ook daadwerkelijk gaat om een ESBL-vormende bacterie.

De toename van ESBL-vormende bacteriën in Nederland lijkt verband te houden met het overmatig gebruik van antibiotica in de intensieve veehouderij (bio-industrie), in het bijzonder bij kippen. Volgens het RIVM is anno 2010 95% van het kippenvlees dat in de winkels ligt besmet.

In ziekenhuizen is regelmatig sprake van epidemische verheffingen van infecties veroorzaakt door een ESBL-vormende bacterie, vooral op afdelingen met een hoge antibiotische druk, zoals een intensive-care. Als binnen het ziekenhuis bij een patiënt een ESBL-vormende bacterie wordt gevonden, treft men direct beschermende maatregelen (contact- of druppelisolatie).

Carbapenem is het enige antibioticum dat nog werkt in de bestrijding van ESBL-vormende bacterie. Hoewel artsen nu ook al te maken krijgen met patiënten die besmet zijn met een bacterie waar ook carbapenem niet meer tegen helpt.

Eerste sterfgeval

In september 2010 werd een eerste gedocumenteerd sterfgeval als gevolg van een ESBL-vormende bacterie in Nederland bekend gemaakt. Onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu vermoedden echter dat dit niet het eerste overlijden betreft.

Op bijna al het kippenvlees dat in de supermarkten ligt, zit nog steeds de ESBL-bacterie. Dat heeft te maken met overmatig antibioticagebruik.

De pluimveesector zou het gebruik daarvan terugdringen, maar volgens onderzoek van de Consumentenbond is dat nog onvoldoende gebeurd. De overheid wil dat het antibioticagebruik uiteindelijk voor de helft wordt verminderd.

Vrijwel alle kip uit de intensieve veeteelt heeft de ESBL-bacterie. Biologische kip is iets minder vaak besmet.

Als mensen die besmet zijn met een ESBL-bacterie een infectie oplopen, is die moeilijk te bestrijden met antibiotica.

Bron: NOS