Heb je ooit gemerkt dat een vriend, familielid of partner voortdurend aan zichzelf twijfelt, zich verward voelt over gebeurtenissen die ze eerder helder herinnerden, of zelfs begint te denken dat ze gek worden? Dit kunnen tekenen zijn van gaslighting, een manipulatieve tactiek die vaak voorkomt in relaties waar één persoon de macht en controle probeert te krijgen over de ander. In deze blogpost gaan we dieper in op wat gaslighting is, hoe je het kunt herkennen en hoe je iemand kunt helpen die mogelijk slachtoffer is van deze destructieve vorm van emotioneel misbruik.
Wat is gaslighting?
Gaslighting is een vorm van psychologische manipulatie waarbij de dader systematisch twijfel zaait over de geestelijke gezondheid van het slachtoffer, hun herinneringen en waarnemingen. De term is afgeleid van de klassieke film "Gaslight", waarin de echtgenoot zijn vrouw langzaam doet geloven dat ze waanzinnig wordt door de gaslampen in hun huis opzettelijk te dimmen, maar haar ervan te overtuigen dat ze de enige is die ze ziet dimmen. Het is dus een vorm van geestelijke mishandeling en emotionele manipulatie.
Slachtofferwijzer.nl geeft als voorbeeld van gaslighting in relationele setting: "Als je partner vreemdgaat en het komt uit, ligt de focus bij jouw wantrouwen. Dit kan zo ver gaan, dat je uiteindelijk denkt dat het overspel jouw schuld is. Met name in relaties uit het gaslighten zich op zo’n manier dat beschuldigingen worden omgedraaid. Geeft het slachtoffer aan moeite te hebben met bepaald gedrag? Dan ligt dit aan diegene zelf."
Hoe herken je gaslighting?
Gaslighting kan subtiel beginnen en zich geleidelijk aan intensiveren, waardoor het moeilijk te herkennen is. Hier zijn enkele veelvoorkomende tekenen van gaslighting die je in gedachten kunt houden:
- Constante twijfel zaaien over de waarnemingen en herinneringen van het slachtoffer.
- Het minimaliseren of ontkennen van gebeurtenissen die het slachtoffer als echt ervaart.
- Het verdraaien van feiten om het slachtoffer te laten geloven dat ze de situatie verkeerd begrijpen.
- Het isoleren van het slachtoffer van vrienden en familie om hun afhankelijkheid van de dader te vergroten.
- Het veroorzaken van verwarring en angst bij het slachtoffer om hun grip op de realiteit te versterken.
Voorbeeld van gaslighting in familiaire setting: Je hebt thuis regelmatig ruzies met een familielid over het uitvoeren van huishoudelijke taken. Telkens wanneer je aangeeft dat je meer hulp nodig hebt, word je verteld dat je overdrijft en dat het probleem bij jou ligt. Je begint te geloven dat je inderdaad niet genoeg doet en dat je klachten ongegrond zijn. Zelfs als anderen in je omgeving erkennen dat je recht hebt op ondersteuning, word je ervan overtuigd dat je de situatie verkeerd ziet.
Hoe kun je iemand helpen die mogelijk slachtoffer is van gaslighting?
Als je vermoedt dat iemand in je omgeving slachtoffer is van gaslighting, is het belangrijk om hen te ondersteunen en aan te moedigen om hulp te zoeken. Hier zijn enkele stappen die je kunt nemen:
Luister zonder oordeel naar hun ervaringen en gevoelens.
Het is van belangrijk om een luisterend oor te bieden aan de persoon die mogelijk slachtoffer is van gaslighting. Door actief te luisteren naar hun ervaringen en gevoelens, kun je hen helpen zich gehoord en begrepen te voelen. Dit kan hen helpen om hun emoties te verwerken en de impact van de gaslighting-tactieken te erkennen. Probeer niet te veel je eigen ervaringen en mening te delen maar echt eerst eens goed te luisteren. Doctor Ali Mattu legt in onderstaande video uit hoe je echt kunt luisteren naar iemand.
Bevestig hun realiteit door hun waarnemingen te valideren.
Gaslighting draait om het ondermijnen van de realiteit van het slachtoffer. Als steunfiguur is het belangrijk om hun waarnemingen te valideren en hen te laten weten dat hun gevoelens en percepties geldig zijn. Door dit te doen, help je hen om hun zelfvertrouwen te herstellen en zich bewust te worden van de manipulatieve dynamiek waar ze mee te maken hebben.
Moedig hen aan om professionele hulp te zoeken, zoals therapie of counseling.
Probeer het slachtoffer aan te moedigen om professionele hulp te zoeken door de voordelen van therapie en counseling uit te leggen. Leg uit dat gesprekken met een therapeut hen kunnen helpen om hun ervaringen te begrijpen, zelfvertrouwen te herstellen en effectieve coping-mechanismen te ontwikkelen.
Bied praktische steun aan, zoals het helpen vinden van veilige huisvesting of het opzetten van een veiligheidsplan.
Naast emotionele ondersteuning kan praktische hulp ook een enorme steun zijn. Dit kan het vinden van veilige huisvesting omvatten als het slachtoffer in een gevaarlijke situatie verkeert, of het opzetten van een veiligheidsplan om hen te beschermen tegen verdere manipulatie en misbruik. Je kunt ook altijd contact opnemen met instanties zoals Slachtofferhulp Nederland. Zij kunnen jou helpen met uitleggen hoe je het beste kunt omgaan met de situatie.
Blijf geduldig en ondersteunend, zelfs als ze terughoudend zijn om hulp te accepteren.
Iemand die te maken krijgt met gaslighting kan hier langdurig mee te maken hebben en hieruit komen is uitdagend. Het is belangrijk om geduldig te blijven en het slachtoffer te blijven ondersteunen, zelfs als ze terughoudend zijn om hulp te accepteren. Door consistent aanwezig te zijn en een veilige ruimte te bieden, kun je het vertrouwen van het slachtoffer opbouwen en hen aanmoedigen om stap voor stap vooruitgang te boeken in hun herstelproces.
Hulpbronnen bij Gaslighting
Gaslighting is een verraderlijke vorm van emotioneel misbruik die verstrekkende gevolgen kan hebben voor het slachtoffer. Door deze stappen te volgen en de juiste ondersteuning te bieden, kun je een waardevolle bijdrage leveren aan het leven van iemand die mogelijk slachtoffer is van gaslighting. We hebben naast ons artikel ook een lijst voor je samengesteld met hulpbronnen en informatie die je verder kunnen helpen:
- Slachtofferhulp Nederland: hulp bij geestelijke mishandeling
- Artikel in het Parool: "Het was maar een grapje: gaslighting gebeurt subtiel maar is heel gevaarlijk"
- Slachtofferhulp Nederland: Op een goede manier reageren op wat iemand doormaakt
- Sterk Huis: Hulp bij Gaslighting voor slachtoffers van emotionele manipulatie
- Is het voor het slachtoffer niet meer veilig? Neem dan contact op met Veilig Thuis.
- PsyNed: Meer uitleg over gaslighting en hoe het slachtoffer hulp kan zoeken
Probeer te onthouden dat het herstellen van gaslighting een proces is dat tijd nodig heeft en steun vereist. Probeer ook goed voor jezelf te blijven zorgen tijdens dit hele proces.
